"ઈગો" - ચંદ્ર્કાન્ત બક્ષી

હમણાં - હમણાં ચંદ્ર્કાન્ત બક્ષીની "ઈગો" હાથમાં આવી છે. તો એમાંથી જ થોડા અંશ ...


બધુ પસાર થઈ જાય છે જીવનમાંથી.
સંબંધો સળગી જાય છે ચિતાઓ પર.
ધુમાડો રહી જાય છે.
પછી વાસ રહી જાય છે.
પછી વાસ પણ ચાલી જાય છે.
પછી સ્મૃતિ રહી જાય છે.
પછી સ્મૃતિઓ પણ ઓગળતી જાય છે.
યાદદાસ્તની એકાદ મોસમ આવે છે,
એકાદ સ્મૃતિ ભડકીને બુઝાઈ જાય છે -
એમાં તણાખલા, આગ,
ગરમાહટ કંઈ જ હોતું નથી.
વરસાદ પછી રડતા એકાદ 
ખૂબસૂરત શહેરની શૂન્યતા હોય છે એમાં - 


-------------------------------------


"ઈશ્વર બહુ મોટો કમ્યુનિસ્ટ છે દોસ્ત..
દરેકને ગણીને ચોવીસ કલાક આપી દીધા છે -
એક વર્ષનું બાળક હોય કે કરોડપતિ બુઢ્ઢો હોય.
જેમ વાપરવા હોય તેમ આ કલાકો અને દિવસો વાપરો.
કેટલાક ચોવીસમાંથી ચૌદ કલાક ધંધા માટે વાપરે છે
અને સફળતાનો સંતોષ માને છે.
અને પીસ્તાળીસમે વર્ષે એકાએક ભાન આવે છે કે
બાળપણ, કુમારાવસ્થા, જવાની બધુ ખોવાઈ ગયુ.
ઈશ્વર દરેકને બધું જ આપે છે.
બાળપણ આપ્યા વિના કોઈને જવાની આપતો નથી.
પણ આપણને આપણે માનેલી સફળતાની પાંખો પર બેસીને
બુઢાપા તરફ ઉડી જવુ છે.
પછી બધુ યાદ આવે છે, ને પાછળ રહી ગયુ એ બધુ -
અને પછી આપણા ધમપછાડા, બાલિશ ચેષ્ટાઓ,
હાસ્યાસ્પદ, દયાજનક કોશિશો, જિદ્દ ...
આપણી જવાની બતાવ્યા કરવાની, સાબિત કરવાની.
આખુ જીવન બદસૂરત, વિકલાંગ બની જાય છે.
સફળતાના પ્રેમમાં પડવા જેવું નથી.
એ વિષકન્યા છે.
આખો માણસ અંદરથી ખવાઈ જાય છે.
અને બહારથી ખોવાઈ જાય છે. "


-------------------------------------


અને થોટ ઓફ દ ડે - 


"દોસ્તોને ડિવોર્સ આપી શકાતા નથી ... "


- ચંદ્ર્કાન્ત બક્ષી

હવે જાઉં છું ...

તારા બગીચામાં રહેતી ગઇ ને ટહુકાનું પંખી એક દેતી ગઇ
અને કહેતી ગઇ કે હવે જાઉં છું

ઝાડવાની લીલેરી માયા મને
ફૂલની, સુગંધની છાયા મને 

અને વહેતા આ વાયરામાં વહેતી ગઇ, કંઇક જન્મોની વાતને ઉકેલતી ગઇ
અને કહેતી ગઇ કે હવે જાઉં છું

આ દિવસ ને રાતની કળીઓ ખૂલી
અહીં પળ પળના ગુંજનની ગાથા ઝૂલી 

હું તો ભમતી ગઇ ને કશું ભૂલતી ગઇ ને યાદ કરતી ગઇ
અને કહેતી ગઇ કે હવે જાઉં છું .....

- પન્ના નાયક

ક્યાંક તું છે ક્યાંક હું છું ...

ક્યાંક તું છે ક્યાંક હું છું અને સમય જાગ્યા કરે,
આપણા વચ્ચેનું વહેતું જળ મને વાગ્યા કરે.

બારણું ખૂલ્લું હશે ને શેરીઓ સૂની હશે,
આંગણે પગલાં હશે, તારા હશે લાગ્યા કરે. 

એ હવાની જેમ અડકીને પછી ચાલ્યાં ગયાં,
પાંપણો ભીની થઈને પંથને તાક્યાં કરે. 

રિક્ત મન ભરવા પવન મથતો રહેવાનો સદા,
ડાળ પરનાં પાંદડાં છૂટાં પડી વાગ્યા કરે. 

 - ચિનુ મોદી 

મને બીક ના બતાવો ! ...

જેની પાસે વૈભવ હોય એને સતત ચિંતા કે આ સરી જશે તો શું? પણ જેનું બધુ લુંટાઈ છે એને પછી કોઈ ભય રહેતો નથી. ભયનો એક્વાર મુકાબલો કર્યા પછી ભય ભય રહેતો નથી. હતાશાનો આકરો અનુભવ કર્યા પછી એ પરિસ્થિતિમાં જો ભાંગી ન પડીએ તો હતાશાની વેદનાને અતિક્રમી જવાય છે.
આ કાવ્યમાં સ્વસ્થતા  છે, વેદનાને અતિક્ર્મી ગયાની. અને છતાંય જો શબ્દો પર સ્ટેથોસ્કોપ મૂકો તો વેદનાનો ગુપ્ત ધબકાર સંભળાયા કરે છે ... ( સંપાદન - સુરેશ દલાલ)


મારી કોઈ ડાળખીમાં પાંદડા નથી
મને પાનખરની બીક ના બતાવો !

પંખી સહિત હવા ચાતરીને જાય
એવું આષાઢી દિવસોમાં લાગે,

આંબાનું સાવ ભલે લાકડું કહેવાઉં
પણ મારામાં ઝાડ હજી જાગે.

માળામાં ગોઠવેલી સળી હું નથી
મને વીજળીની બીક ના બતાવો !

એકે ડાળીથી હવે ઝીલ્યો ન જાય
કોઈ રાતી કીડીનોય ભાર !

એક પછી એક ડાળ ખરતી જોઉં ને થાય
પડવાને છે કેટલી વાર ?

બરફમાં હું ગોઠવેલું પાણી નથી
મને સૂરજની બીક ના બતાવો !

- અનિલ જોશી

Full of Life હોવું એટલે શું? ...

દુઃખ એય સુખ સમાન હતું કોણ માનશે? મૃગજળમાં જળનું સ્થાન હતું કોણ માનશે?

કોનું ગજું કે નાવનું સાગરમાં નામ લે! તોફાન ખુદ સુકાન હતું કોણ માનશે?

 - વ્રજ માતરી

જિંદગી ક્યારેક સાવ સહેલી લાગે છે અને ક્યારેક ખૂબ જ અઘરી. જિંદગી ક્યારેક સપનું લાગે છે અને ક્યારેક હકીક્ત. જિંદગી ક્યારેક કોયડો છે અને ક્યારેક ઉકેલ. જિંદગી ક્યારેક ગીત લાગે છે અને ક્યારેક ગઝલ. જિંદગીની મજા જ એ છે કે એ એકસરખી નથી. જો જિંદગી કાયમ એકસરખી જ હોત તો જીવવાની કોઈ મજા જ ન હોત. જિંદગીની વ્યાખ્યાઓ સમય અને ઉંમર સાથે બદલાતી રહે છે. માન્યતાઓ બદલાય છે, ધારણાઓ બદલાય છે, શક્યતાઓ બદલાય છે, આશાઓ બદલાય છે, અપેક્ષાઓ બદલાય છે, કારણ કે સતત બદલાવ એ જિંદગીની ખાસિયત છે.

એક વ્યક્તિ સંત પાસે ગઈ. તેણે કહ્યું કે  " બધું જ ધીમે ધીમે વિસર્જન પામે છે."

સંતે કહ્યું કે ના એવું નથી. તમે શું જુઓ છો તેના પર સર્જન કે વિસર્જનનો આધાર છે. મને તો એવું લાગે છે કે બધું જ સર્જન થતું રહે છે. તમે વિસર્જનને શા માટે જુઓ છો? સર્જનને જુઓ ને! ઉંમર એ મોતની નહીં પણ જિંદગીની નજીક લઈ જવી જોઈએ. ઉંમરની સાથે સમજણ વધે છે એવું મનાય છે, એવી જ રીતે ઉંમરની સાથે જિંદગી ખીલવી જોઈએ. સૂરજ રોજ ઊગે છે, ફૂલ રોજ ખીલે છે, ભૂખ રોજ લાગે છે અને શ્વાસ સતત ચાલે છે. જિંદગીમાં સતત નવીનતા જ હોય છે. આપણે માત્ર જૂનું પકડી રાખીએ છીએ એટલે જ આપણને બધું જૂનું, નક્કામું, ઉદાસ અને કંટાળાજનક લાગે છે.

‘ફુલ ઓફ લાઈફ’ હોવું એટલે શું? બધાને જિંદગી ભરપૂર જોઈએ છે, બધું જ છલોછલ હોય એવું ગમે છે. પણ બધું એકસરખું રહેતું નથી. ઘટતું અને વધતું રહે છે. માણસ ઓલવેઝ બે એકસ્ટ્રીમ વચ્ચે જીવે છે. એક તરફ સુખ છે અને બીજી તરફ દુઃખ છે. એક તરફ ઉત્સાહ છે અને બીજી તરફ ઉદાસી છે. એક તરફ પ્રશ્ન છે અને બીજી તરફ જવાબ છે. આ બધાની વચ્ચે એકધારું અને એકસરખું જીવવું એટલે જ ફુલ ઓફ લાઈફ હોવું.


જિંદગી એટલે સુખને સાર્થક કરવું અને દુઃખને જીરવવું. જિંદગીમાં દુઃખ, સમસ્યા, મૂંઝવણ, ઉપાધિ, ચિંતા અને અડચણો તો આવવાની જ છે. આ બધું પણ જિંદગીનો જ એક ભાગ છે. તમે તેનાથી ભાગી ન શકો. ભાગવા જશો તો વધુ દુઃખી થશો. જિંદગી એટલે દરેક ક્ષણની પૂર્ણ અનુભૂતિ. સુખની પણ અને દુઃખની પણ. ફૂલની પણ અને કાંટાની પણ. હાસ્યની પણ અને આંસુની પણ. આહની પણ અને વાહની પણ. અપની પણ અને ડાઉનની પણ. જે દુઃખને સહન કરી શકે છે એ જ સુખને મહેસૂસ કરી શકે છે. પ્રશ્નની મજા જવાબમાં છે. તમે પ્રશ્નથી થાકી જશો તો જવાબ મળશે જ નહીં.

એક મિત્રએ બીજા મિત્રને કહ્યું કે, હમણાં ખરાબ સમય ચાલે છે. હમણાં હું દુઃખી છું. પેલા મિત્રએ કહ્યું કે આ સમય ન હતો અને આ દુઃખ ન હતું ત્યારે તો તેં ક્યારેય મને એવું કહ્યું નથી કે હમણાં સમય સારો ચાલે છે. હમણાં હું સુખી છું. આપણે દુઃખની જ કેમ નોંધ લઈએ છીએ? હવે આ દુઃખ જાય ત્યારે તુ કહેજે કે હવે હું સુખી છું.ઘરની બારીમાંથી પડતી સવાર આપણને નવી લાગતી નથી એટલે આપણે હિલ સ્ટેશન પર જઈને સવાર માણવાની ઇચ્છા રાખીએ છીએ અને ત્યાં જઈ નથી શકતા એટલે દુઃખી થઈએ છીએ.

દુઃખને છોડી દો અને જ્યાં સુધી છે ત્યાં સુધી એની પણ સાથે રહો. ‘ફુલ ઓફ લાઈફ’ એટલે જિંદગીની તમામ ક્ષણોને મહેસૂસ કરવી, દરેક ક્ષણની અનુભૂતિ કરવી અને દરેક ક્ષણને માણવી. સુખ તો નજીક જ હોય છે, ઘણી વખત તો આપણે તેનાથી ભાગતા હોઈએ છીએ. દુઃખને એટલી બધી ગંભીરતાથી લઈએ છીએ કે આપણે આપણને સુખી માનવા તૈયાર જ નથી હોતા, બાકી સુખ ગેરહાજર હોતું જ નથી, માત્ર આપણે હાજર નથી હોતા!

છેલ્લો સીનઃ

માણસના જીવનનો મોટો ભાગ એ જ વિચારમાં ને વિચારમાં વીતી જાય છે કે હું જીવનને નાશ પામતા કેવી રીતે બચાવીશ? તેના પરિણામે જ જીવન નષ્ટ થઈ જાય છે અને આપણા જીવતા રહેવાના પ્લાનિંગમાં જ રચ્યાપચ્યા રહીએ છીએ. જીવતાં હોતા જ નથી.

- ઈમર્સન

- કૃષ્ણકાંત ઉનડકટ .... "ચિંતનની પળે" આર્ટિકલમાંથી .....


અને છેલ્લે મારા તરફથી શ્રી રાજેન્દ્ર શાહની આ પંક્તિઓ ....

આપણી કને હોય તે બધું હોડમાં મૂકી દઇ, 

હાર કે જીત વધાવીએ આપણે એકબીજાનાં થઇ.........

તારો વિચાર...

તારો વિચાર બારીના પડદે ઝૂલી ગયો,
દ્રશ્યોનો ભેદ એ પછી દરિયે ડૂબી ગયો

બે ડાળી વચ્ચે જાણે કે તડકો ગુલાબ છે,
મોસમનો રંગ કેટ્લો મીઠ્ઠો બની ગયો !

પથ્થરની જેમ હાંફતા પીળા શહેરમાં
મારા સમયના મોરનો ટહૂકો તૂટી ગયો.

આકાશ આમ તો વિખેરાઈ જાય પણ,
એકાદ સૂર્ય ઊગવું આજે ભૂલી ગયો.

એકાંતનો પરિચય કૈં એ રીતે થયો,
સૂનકાર તારી યાદની જેમ જ ઊભી ગયો!...

- શ્યામ સાધુ

કેટલું ક્યાં લગી રડે મિસ્કીન

કેટલું ક્યાં લગી રડે મિસ્કીન,

શાંત અપોપું મન પડે મિસ્કીન.

પ્રશ્ન એક જ છે કોણ? કોનાથી,

કેટલું કઈ હદે ચડે મિસ્કીન.

ખૂબ ડરવું ને ચાલવું ચેતી,

બોલતાં જેને આવડે મિસ્કીન.

સાવ તરસ્યો છતાં છલકી જઉં,

કોઈ આવીને જ્યાં અડે મિસ્કીન.

કોણ ઈચ્છે છે? આ બનાવા શું?

બાળપણથી સતત ઘડે મિસ્કીન.

રાજેશ વ્યાસ ‘મિસ્કીન’